Ülkemizde ağırlıklı otomobil sınıfı araçlar olmak üzere, 25 Milyonu aşkın farklı gruptan araç trafikte seyretmektedir. Otomobil, kamyonet, minibüs, otobüs, kamyon, çekici, tanker vb. araçların sürüş güvenliği öncelikle araçların periyodik bakımlarının zamanında yapılmasıyla başlar. Bu bağlamda araç lastiklerinin diş derinliklerinin belirli standartlarda olması ve ayrıca aracın kullanım amacına uygun olan lastik tipinin araca takılması gerekir. Araç sahiplerinin kendi araçlarına uygun standartlardaki lastiği seçebilmelerini kolaylaştırmak için lastik üreticileri, ürettikleri lastiklerin yanak kısımlarına, uluslararası standartlarda işaretlemeler yapmaktadır. Böylelikle lastik satıcıları ve araç sahipleri, doğru ürünü ilgili araç için belirleyerek aracına taktırabilir.
Bu yazımızda bir sigortacı sorumluğu yaklaşımıyla, araç sahiplerinin araç lastikleri konusunda onlara farkındalık yaratarak, lastik hakkında genel bilgi sahibi olmalarını ve eksik ya da yanlış bilgileri düzeltmelerine yardımcı olmak istedik. Çünkü, doğru tercih edilen lastik hayat kurtarabildiği gibi yapılan yanlış seçimler hayatınıza mal olabilir.
Lastiğin Temel Fonksiyonları
-Aracın ve yükün ağırlığını taşımak
-Darbeleri emerek sürüş konforuna katkı sunmak
-Yol tutuşu ve frenleme mesafesine etki etmek
-Araca hareket halindeyken yön vermek
-Motor gücünü yola aktarmak
-Yakıt tüketimi ile gürültü emisyonunu azaltmak
Araç Lastiği ve Sürüş Güvenliği!
Araçların lastik diş derinliklerinin standartların altına inmesi, sürüş sırasında yol kusuru veya bir cisim nedeniyle yarılan lastikler ve yine lastiğin yanak kısmından yarılması o lastiğin değişimi için yeterli ve önemli sebeplerdir. Bu durumda uzman lastik bayileri lastiğin değişimine karar verir.
Hususi veya ticari amaçla kullanılan tüm araçların periyodik fenni muayeneleri sırasında, muayene istasyonlarındaki uzmanlar, aracın üzerindeki tüm lastikleri ve hatta yedek lastiğe varana kadar gerekli kontrolleri yaparlar. Araç lastiklerinizin hava basınçlarını kullandığınız lastik ebadına bağlı olarak olması gereken standartlara göre kontrol ettikten sonra yola çıkmanız hem lastik ömrünü hem de sürüş güvenliğinizi arttırır. Araç lastiklerine özellikle aşırı sıcak iklimlerde normal hava basıldığında, araç lastiklerinin ivmelenme direncine bağlı olarak lastik ısınmaktadır. Bu ısınma neticesinde lastiğin dişleri daha hızlı aşınacaktır. Dolayısıyla sıcak iklimlerde kullanılan araçların lastiklerine normal hava yerine nitrojen gazı basılması, lastiklerin ömrünü uzatmaktadır. Çünkü nitrojen gazı lastik içindeki ısıyı düşük tuttuğundan, lastiğin aşırı ısınması söz konusu olmaz ve böylece lastiğin ömrü de uzar.
Araç lastikleri, can ve mal güvenliği açısından aracın çok önemli bir parçasıdır. Araç lastiklerinin şehir içi veya şehirlerarası yollarda, fren mesafelerini düşürmesi çok önemlidir. Araçlarınızda, kuru havalarda yol tutuşu ile birlikte fren mesafeleri iyi olan, virajlarda aracın yol tutuşuna katkı sunan, yağmurlu havalarda su tahliye sistemleri iyi olan, karlı ve buzlu havalarda ise kar tipi ve çivili lastiklerle sürüş güvenliğinizi sağlayabilirsiniz.
Lastiklerin yuvarlanma direnci yani sürtünme katsayısı aracın yakıt seviyesini de etkilemektedir. Üretimde görev alan mühendislerin yaptıkları ar-ge çalışmaları neticesinde farklı desen ve yapıda lastik üretmelerinin amacı, araç sahiplerinin her türlü iklim şartlarında sürüş güvenliğini sağlamaktır. Lastiğin hammaddesinde kullanılan kauçuğun kalitesi; sürüş güvenliği, yakıt ekonomisi ve kullanım ömrü açısından önemlidir.
Araç lastiklerinin doğru tercih edilmesi ve zamanında değiştirilmesi, olası kazaların önüne geçerek, canımızı ve malımızı güvence altında tutmamızı sağlar. Ayrıca lastik nedeniyle karıştığınız trafik kazaları neticesinde, üçüncü şahısların canlarına ve mallarına gelebilecek zararlar önlenecektir.
Karayolları trafik kanununa göre karışılan kazalarda kusurlu olan aracın ruhsat sahibi, işleten sıfatı ile maddi, bedeni, ölüm ve sürekli sakatlık gibi karşı tarafa verdiği zararlardan asli olarak sorumludur. Araç sahibi bu sorumluluğunu aracın zorunlu trafik sigortasından poliçe limitleriyle karşılar.
Ancak esasen araçların; lastik, fren, mekanik vb. teknik bir sebepten trafik kazasının oluşmaması adına periyodik bakımların zamanında yapılması gerekli ve önemlidir.
KTK’nuna göre kusurlu olarak karışılan trafik kazalarında, asli kusurlu ileten sıfatı ile ruhsat sahibidir. Trafik sigortası kapsamında; aracı ruhsat sahibi değil sürücüsü kullanıyor ise karışılan kaza neticesinde üçüncü şahıslara karşı verilen zarardan, ruhsat sahibi ile birlikte hukuken ve müteselsilen sürücü de sorumludur.
ARAÇ LASTİĞİ ÜZERİNDEKİ İŞARETLER
P: Binek Araç
LT: Kamyonet
C: Ticari araç van lastiği
XL, HL veya Güçlendirilmiş: Boyutlarına göre normalden daha yüksek yük kapasitesine sahip lastikler. Bu tür lastikler muadilleriyle değiştirilmelidir (örnek: bir HL lastiği başka bir HL lastikle değiştirilebilir)
T: Geçici (yedek lastik)
Lastik Ölçüleri Nasıl İfade Edilir?
Örneğin: 205 / 55 / R16
Lastik Taban Genişliği: 205 (205 mm yani 20,5 cm’dir.) İç ve dış yanak arasındaki milimetre cinsinden mesafedir.
Lastik Yanak Genişliği: 55 (55 mm yani 5,5 cm’dir.) Bu genişlik lastik tabanı genişledikçe azalabilir, lastik tabanı daraldıkça da yükselebilir. Lastik sırtının üst kısmı le jant arasındaki mesafedir.
Lastik Çapı: Harften sonra gelen bu sayı (16) “inç” cinsinden ifade edilir ve lastiğin takılacak şekilde tasarlandığı tekerleğin çapını ifade eder.
R Harfi: Lastiğin içeriğini gösterir. R lastiğin radyal yapıda olduğu anlamına gelir.
Lastik Azami Yükü ve Endeksi
Örneğin: 91 V
91: Yük Endeks değeridir.
V: Lastik Hız Endeksi değeri kodudur.
Lastik Hız Kodları
L: 120 km/h
M: 130 km/h
N: 140 km/h
P: 150 km/h
Q: 160 km/h
R: 170 km/h
S: 180 km/h
T: 190 km/h
V: 210 km/h
H: 240 km/h
W: 270 km/h
Y: 300 km/h
ZR: >240 km/h
Lastik Tarih Kodu (Üretim Tarihi)
Örneğin: 4724
Üretim tarihine göre bu kod lastiğe yazılır. İlk iki rakam yılın kaçıncı haftasında olunduğunu, son iki rakam ise üretim yılına işaret eder. Dolayısıyla lastiğin 2024 yılının 47. haftasında üretildiği anlaşılmış olur.
Tubeless: Bu lastikte iç lastiğe gerek duyulmaz
Tube Type: Bu lastikte iç lastik şambrel’e ihtiyaç duyulur.
Max Load: Lastiğin azami yük kapasitesini ifade eder.
Max Press: Lastiğin azami lastik hava basıncını ifade eder.
Outside: Lastiğin dışa bakan tarafıdır.
Inside: Lastiğin içe bakan tarafıdır.
M+S (Mud&Snow): Çamur ve kar üzerinde kullanım amacına uygun tasarlanmış lastiği ifade eder.
Reinforced veya Extra Load: Aynı ölçüdeki standart tipine göre daha fazla yük taşıma kapasitesine sahip lastikleri ifade eder.
Lastik Diş Derinliği: 1,6 mm diş derinliğinden düşük araç lastikleri tehlikeli ve yasadışıdır. Diş derinliklerinin göstergesi “TWI” işareti olarak lastikte yer alır.
Kış Lastiği Hakkında
Ülkemizde Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın 01 Nisan 2017 Tarihli Kış Lastiği Kullanma Zorunluluğu ile ilgili Tebliğ’e istinaden kamyon, çekici, tanker ve otobüslerde kış lastiği diş derinliği, 4 mm’den, kamyonet, minibüs ve otomobil türü araçlarda kış lastiği diş derinliği 1,6 mm’den az olamaz.
Araç Lastiği Hakkında Genel Tanımlar
Desen /Taban: Lastiğin yol ile temas eden alanıdır, yola tutunmayı sağlar. Kilometre performansını etkiler. Karkası korur. Ses seviyesini belirler. Su tahliyesini yaparak suda kızaklamayı önler.
Kuşaklar: Boyutsal kararlılığı temin eder. Yanal kuvvetleri dengeler. Dönüşlerde hakimiyet sağlar. Tabanın yola stabil basmasını ve yola tutunmasını sağlayarak kilometre performasını temin eder.
Karkas: Lastiği ayakta tutar. İçerideki basınçlı havayı tutar. Kuvvetleri dengeler. Esneyerek süspansiyon sağlar ve darbeleri emer.
Topuk: Aracın ve yükün ağırlığını taşımaya yardımcı olur. Lastiğin janta oturmasını ve sabitlenmesini sağlar. Hava sızdırmazlığı sağlar.
Omuz: Yanağı tabana bağlar, tabandan gelen darbelerin yanağa iletimini düzenler, araç dönüşlerinde stabilite sağlar.
Yanak: Karkası ve topuğu korur, yaşlanmaya ve yorulmaya karşı dirençlidir.
Aşınma (treadwear): Aşınma puanını ifade eder. 150, 100 gibi puanlamalardır. Örneğin 150 lastik dişlerinin aşınma zamanının 100 puana göre 1.5 katı olduğunu gösterir.
Tutunma (traction): Tutunma puanını ifade eder. Yüksekten düşüğe; AA, A, B ve C olarak sıralanır.
Sıcaklık (temperature): Sıcaklık derecelendirmesini ifade eder. Yüksekten düşüğe; A, B, ve C olarak sıralanır.
E ve e işareti: Lastik yanağındaki E harfi, lastiğin ECE Normları’na uygunluğunu gösterir.
Lastiğinizi Kullanırken Nelere Dikkat Edilir!
-Lastik Şişirme Basıncına
-Araca takılan tüm lastiklerin desen ve tiplerinin aynı olmasına
-Aracın aşırı veya düzensiz yüklenmemesine
-Lastik kullanma hızına
-Diş derinliklerinin kilometre yaptıkça kontrol edilmesine
-Aracın rot, balans, fren vb. ayar ve mekanik bakımlarının zamanında yapılmasına
-Lastiklerin aşınma ve yıpranma seviyelerine göre yer değiştirilmesine (Rotasyon)
-Yol ve iklim şartlarına göre kullanımına
-Araca fabrikasyon ölçülere uygun lastik takılmasına
-Yan yana takılı lastiklerin arasına cisim sıkışmasını engellemek için yerinden çıkartmaya
-Lastiğin tabanına veya yanağına zarar verecek yüzeylerde sürüş yapmamaya
-Patlayan lastik tamirlerinin uzmanlarca yapılmasına, gerektiğinde lastiğin değişiminin yapılmasına
-Kış lastiklerinin kış mevsimi dışında kullanılmamasına
-Yazlık lastiklerin yazın kullanılmasına
Genel Değerlendirme
Kullandığımız araçlar, bizleri A noktasından B noktasına insan veya yük taşımamıza yararlar. Her araç grubunda kullanım amacına uygun lastikler tercih edilmelidir. Sizin kendi aracınızla seyrederken ki güvenliğiniz ve aynı zamanda diğer araçlar ve-veya yayaların da güvenliği için tercih ettiğiniz lastikler çok önemlidir. Güvenli sürüş yapmak ve aracı kullanırken rahatlıkla kontrol edebilmek istiyorsanız, kullanım tarzınıza, aracınızın teknik donanımına ve bulunduğunuz iklimin koşullarına en uygun lastikleri tercih etmelisiniz.
Sürüş güvenliğinize dikkat ederken, bir yandan da zorunlu trafik sigortası ile kasko sigortanızı yaptırmayı ihmal etmemelisiniz!
Öncelikle araçlarınızda sürüş güvenliğine katkı sunan fiziki tüm tedbirleri almalı ve ayrıca araç sigortalarınızı yaptırmak suretiyle, tüm risklerinizi sigorta şirketine devretmelisiniz…
#AraçLastiğindekiİşaretlerNelerdir
#SürüşGüvenliğininÖnemiNedir
#DoğruLastikTercihiNedenÖnemli